Dit weekend is helaas vanuit het niets mijn schoonvader overleden. Bijzonder heftige situatie gezien de termijn van mijn zwangerschap en het feit dat mijn man enig kind is en dus de zorg voor mijn schoonmoeder (die haar man gevonden heeft na boodschappen doen) grotendeels bij ons komt. Ze is dus een paar dagen bij ons in huis geweest en vanzelfsprekend pikt onze dochter daar wat van op dus de vraag is nu hoe we dingen het beste kunnen begeleiden en/of formuleren naar haar toe? Ze is 2,5 en snapt best al wat maar vanzelfsprekend het concept dood nog niet. Ik heb haar op dit moment uitgelegd dat papa en mama en oma heel verdrietig zijn omdat opa er niet meer is, omdat hij heel ver weg is en we niet meer naar hem toe kunnen. Dat herhaalt ze nu ook geregeld dus dat is wel blijven hangen, ik heb ook bewust de term slapen niet gebruikt omdat ik niet wil dat ze bang wordt om te gaan slapen. Maar nu was ze vanmorgen in de auto van slag omdat ze papa niet meer zag, omdat die met zijn eigen auto achter ons aan reed (logistieke organisatie ivm de condoleance vanavond ) en toen zei ze ineens: papa ook ver weg? Esmee ziet papa niet... Daar schrok ik eigenlijk een beetje van, ze mag natuurlijk niet bang worden dat papa of ik ook ineens weg zullen zijn dus ik heb haar verzekerd dat papa niet weg is en dat hij zo terug komt, gelukkig waren we toen op plek van bestemming en zag ze hem aankomen Maar misschien zijn er nog tips hoe we dit kunnen begeleiden of verwoorden naar haar toe? Boekjes misschien? En tips voor de begrafenis? Ze hoort erbij, dus ik wil haar wel meenemen. Maar in hoeverre moeten we dit uitleggen wat er gebeurt als ze de kist ziet met een foto van opa erop?
Allereerst gecondoleerd met het verlies. Toen mijn oma overleed hebben mijn zus en ik er uiteindelijk toch voor gekozen om onze kinderen (van bijna 2 en bijna 3 jaar) niet mee te nemen naar de uitvaart. Ze hebben er niets aan, moeten lang stil zitten en stil zijn, begrijpen een groot deel niet... Daarnaast moeten ze heftige dingen verwerken zoals inderdaad de kist, papa en mama die huilen. Vonden wij een te grote impact voor ze. Omdat ik het inderdaad met je eens ben dat ze er zeker bij horen, hebben wij dat vorm gegeven door thuis dingen met ze te doen voor oma. We hebben hun handjes gestempeld en deze bij oma in de kist gelegd, en we hebben naast ons eigen bloemstuk ook iets van de kleintjes gemaakt voor op de kist: een mooi houten hart met hun handjes, bloemenvaasjes, een lint en voor elk kind een kaarsje. Aan het begin van de dienst heeft de dominee de papa's naar voren geroepen om namens hun kinderen de kaarsjes aan te doen. Verder denk ik dat je het al heel goed doet, zo eerlijk mogelijk zijn. Inderdaad niet zeggen dat hij slaapt, want dan durft ze niet meer te slapen. Ik denk dat de bieb ook zeker goede boekjes heeft. Sterkte.
Ach jeetje wat een schrik en verdriet. Allereerst veel sterkte gewenst... Ik denk dat je het zo eerlijk mogelijk kan brengen. Termen van slapen of "is weg" zorgt voor angst en onduidelijkheid. Termen als dood/overleden klinken heel zwaar maar zijn wel het meest duidelijk, geven geen associatie met andere woorden zoals ' is weg' en slapen dat wel doen. Lastig en bovenal een verdrietige situatie. Nogmaals sterkte.
Ik zou vertellen dat opa dood is. Zijn hart klopt niet meer. En dat we allemaal verdrietig zijn en dat zer daarom soms ook gehuild wordt.
Alleeeerst gecondoleerd, wat onwijs heftig! Lastig voor een ander om te zeggen wat goed lijkt voor jullie en je dochter. Toen mijn zus is overleden, was mijn dochter net 3. We hebben haar overal bij betrokken, vanaf het moment van net na het overlijden, tot aan de begrafenis. We hebben haar uitgelegd dat tante A is gestorven, niet meer kan kijken, horen, ademen, enz... ze pakken het op hun eigen manier op. Zo heeft mijn dochter die week veel naast de kist gespeeld, en ging ze af en toe even kijken. Met condoleren is ze met mijn schoonouders meegekomen en hebben we haar daarna weer opgehaald. Ook met de begrafenis is ze met schoonouders meegeweesf, zodat wij bij onze familie konden staan bij het open graf en zij toch alles mee kreeg en kon zien, maar dan wat stapjes er vandaan. Ik merkte daarna thuis dat ze er veel van had meegekregen (logisch) en dat gebruikte in haar spel. Ze speelde veel dingen na, wat erg goed is geweest voor haar verwerking. Ik denk dat niets echt fout is, maar ik zou het wel ‘gewoon’ bij naam noemen en er niet om heen draaien. En haar er zoveel als mogelijk bij betrekken. Veel sterkte deze dagen!
Gecondoleerd met jullie verlies. Er is ook een boekje van kikker (en zijn vriendjes) dat over dood zijn/gaan gaat. Kikker en het vogeltje. Misschien is dat iets om samen met haar te lezen. Sterkte.
Je kan het filmpje/boekje van Kikker en de vogel aan haar laten zien. Fijn boekje (is ook een filmpje van) die op een simpele manier, zonder het te verbloemen, uitlegd wat dood nou is. Wik gebruiken dit op het kindcentrum standaard als er iemand is overleden.
Gecondoleerd! Mijn moeder overleed heel plotseling vorig jaar. Ik heb haar gevonden. Mijn dochter was toen net 2. ( en een van toen 5) Mijn moeder paste altijd op haar, dus het was in het begin wel raar, hebben veel boekjes gelezen. En idd duidelijk zijn, oma is dood. Dat betekend dat je niet meer ademt en niet meer kan praten, lachen of knuffelen. Dochter is nu 3,5 en ze heeft het nog heel vaak over haar dode oma. Klinkt raar, maar is voor haar manier om zeker te zijn dat wij wel bij haar blijven denk ik. Jouw mama is dood he, vraagt ze dan. Gewoon altijd eerlijk antwoord geven en duidelijk zijn vooral! Dochters zijn bij ons meegeweest naar de uitvaart, was voor mij absoluut geen optie om ze thuis te laten. Ging prima, we hadden voor de kleinste wat speelgoed mee en opa en oma, voor als t niet zou gaan. Ze gingen mee het podium op met ons, en hebben daar naar mensen staan zwaaien. Maar goed, wij waren enorm hecht en mijn kinderen en ik zagen haar eigenlijk elke dag, als dat anders was weet ik niet wat ik zou doen.
Mijn moeder is in januari 2017 onverwacht overleden. Ze heeft daarvoor nog 2 dagen in coma gelegen, en wij hebben dochter van toen 3,5 meegenomen naar het ziekenhuis (want ze wilde oma zien). Wel voorbereid op overal slangetjes en machines enzo. Toen mijn moeder was overleden, ook gezegd dat oma nu dood is en haar hartje niet meer klopt. Ze is niet meegeweest naar de crematie, maar we hebben lang getwijfeld of we haar wel dode oma in de kist wilden laten zien. Uiteindelijk niet gedaan, omdat we er zelf van schrokken hoe anders ze eruit zag. Totaal niet zichzelf, heel oud en geel. Maar dochtertje heeft daardoor heel lang gedacht dat oma nog steeds in het ziekenhuis was, ookal wist ze wel dat ze was overleden en dus 'weg' was. Ze heeft het bij vlagen ineens weer een tijdje over oma. Wil dan ineens iets weten (hoe ging oma's hart dan precies kapot? Waar is oma nu? Waar ga je heen als je dood bent?). Maar inmiddels zijn we bijna 2jaar verder en snapt ze alles een stuk beter.
Toen mijn opa overleed, op 1 dag na een jaar geleden, was mijn dochter 3,5 jaar. Ze kende mijn opa natuurlijk ook en ik heb haar overal bij betrokken. Ze is meegegaan toen hij nog opgebaard lag tot aan de begrafenis. Heb het gewoon simpel gehouden en antwoord gegeven op haar vragen. Kleine kinderen zijn al snel tevreden met antwoorden.
Manu Keirse heeft over dit onderwerp mooie boeken geschreven en lezingen gegeven, die je ook op YouTube terug kunt vinden. Hij heeft een mooie manier van omgaan met overlijden richting kinderen en ook hoe je daarna kinderen (en mensen) daarin kunt begeleiden.
Zo inderdaad. Ik zou termen als 'dood' niet vermijden. Juist dat is duidelijk voor een kind. Voor ons klinkt dat heel hard, maar 'ver weg' is zo vaag voor een kind... als je op vakantie bent ben je soms ook 'ver weg'. Sinterklaas woont ook 'ver weg'. Kinderen stellen vragen tot het niveau waarop ze dingen begrijpen. Dus de vragen die ze stelt zo duidelijk en eenvoudig mogelijk beantwoorden. Veel sterkte!
Mijn oudste was net 3 toen haar beste vriendje plotseling overleed. Erg heftig maar we hebben haar overal bij betrokken. Wij zijn goed met zijn ouders bevriend en hierdoor ging het erbij betrekken ook heel makkelijk. Zo heeft ze geholpen met de kist versieren, heeft ze haar vriendje nog gezien en haar liefste knuffeltje en een tekening in de kist gestopt. Ook is ze bij de begravenis geweest. We hebben het zo concreet mogelijk gemaakt. Dat hij dood is en wat dat betekent; niet meer ademen, eten, spelen, bewegen enz. Dat hij in de kist gaat en dan onder de grond. Zijn lichaam blijft daar liggen, en we kunnen hem daar altijd bezoeken. Ze is nu 5 en vraagt ongeveer 1 x per 2 weken of we even langs B gaan wandelen. Inmiddels liggen er aardig wat knuffeltjes van haar op het grafje.
Ik zou zeker een woord als "overleden" gebruiken ("dood" vind ik zelf minder respectvol als het over mensen gaat, maar dat is een kwestie van "smaak"). Natuurlijk snappen ze dat nog niet, maar dat kunnen ze gaandeweg leren. Dan is het in ieder geval duidelijk dat hier iets anders aan de hand is dan wanneer iemand een paar dagen op vakantie gaat oid. Anders kweek je denk ik onnodig angst en verwarring. Ik zou ze denk ik op een rustig moment, als er geen andere mensen bij zijn, in de kist laten kijken. Alleen als de overledene er "normaal" uitziet, zodat ze er geen akelig beeld aan overhoudt. Toen mijn moeder overleed was onze jongste nog heel klein, maar zelfs die hebben we laten "kijken" en ik denk echt dat ze er iets van ervaren heeft dat oma overleden was. De middelste was toen bijna 3, die heb ik ook laten voelen dat oma koude handen had, laten zien dat ze echt niet meer ademde, hem laten roepen maar ze reageerde niet et cetera. Heel aangrijpend om te doen, maar het is zo goed geweest. Anders blijven ze een soort idee houden dat we oma in een kist hebben gestopt en hebben begraven en dat ze er "niet meer uit mocht" oid. Dat is pas eng... Dan kunnen ze maar beter ervaren dat een overlijden echt definitief is. Dat was althans onze ervaring. En wij geloven dat oma nu bij de Heere God mag zijn, dat maakt qua uitleg verder een enorm verschil.
Gecondoleerd. Afgelopen jaar zijn mijn oma en opa overleden. Mijn dochter was toen (bijna) 3. Tegen haar hebben we gezegd dat oma is overleden en dat ze niet meer kan praten en bewegen en dat haar hart niet meer klopt. Ook hebben we de kinderen in de kist laten kijken. Instinctief voelde dochter wel aan dat het niet klopte, want ze vond het best spannend. Verder heb ik de vragen gewoon naar waarheid beantwoord, maar die kwamen eigenlijk niet echt. Naar de begrafenis hebben we ze verder niet meegenomen. Ze hadden er niks aan gehad en opa en oma stonden ook iets verder van hun af. Ik heb wel gemerkt dat het concept 'dood' gewoon heel lastig is voor ze. Na bijna een jaar vroeg ze opeens wanneer opa en oma weer terug kwamen. Toen stond ik toch even met de tranen in mijn ogen.
Allereerst gecondoleerd. Er is ook een boek van Woezel en Pip (Dag lief Muisje), die gaat over overlijden. Misschien heb je er wat aan. Sterkte.
Bedankt voor alle tips. Inmiddels vertelt ze vooral dat ze opa alleen nog op de foto kan zien en hebben we samen een mooi plekje uitgezocht in de kamer voor opa z’n foto. De begrafenis is ze meegeweest en heeft ze zich keurig gedragen. Nu vertelt ze dat er heel veel muziek was bij opa en mooie lampjes
Allereerst gecondoleerd....beetje laat hoe, is alles verlopen? Ik heb hetzelfde meegemaakt , mijn vader is 2 weken eerder heel plotseling overleden. Ik heb zelf een dochter van 3,5 jaar en een baby van 10 maanden. Is erg heftig. Mijn dochter is er erg mee bezig. Wij hebbe gezegd dat opa naar de maan en de sterren is...Na lang piekeren had ik hier een goed gevoel over. Dochter is een wijs slim en gevoelig meisje..Dus ik maakte me hier ook erg veel zorgen over. Maar kinderen zijn ook heel flexibel , luister naar je gevoel dat is het belangrijkste. Dikke knuffel