Wij hebben in januari 2013 onze dochter verloren na een zwangerschap van 23 weken. Mijn zoontje was toen ongeveer 20 maanden en wij dachten dat hij er niet veel van zou snappen. Hij heeft zijn zusje ook niet gezien en we hebben hem ook niet meegenomen naar de crematie. Hij heeft haar daarna wanneer wij dachten dat het kon, gezien op foto's. We hebben een plekje voor haar in ons huis, met foto en waar haar urntje staat. In het begin brandden we iedere dag een kaarsje bij haar en stonden er iedere week nieuwe bloemetjes, roze bloemen en roze kaarsjes associeert hij dus ook helemaal met haar. De kaarsjes en de bloemetjes zijn wel wat minder geworden dan in het begin. De laatste tijd begint mijn zoontje ineens vaak over haar (iedere dag) en hij vraagt steeds waar ze is en zegt dan ook dat ze naar huis moet komen. Hij kan maar niet begrijpen dat dat niet gaat. Met simpele antwoorden neemt hij dus geen genoegen meer mee. Ik had een voorleesboekje besteld 'Mijn zusje is een sterretje' maar daarna is het alleen maar erger geworden, want in het boekje staat dat 'broer' zijn zusje voor de laatste keer vast hielt en een kusje gaf. Nu wil mijn zoontje dat ook..... Nu kreeg ik van de omgeving tips dat we met hem nog een symbolisch afscheid moeten doen, maar hoe? En ja eigenlijk vind ik dat hij haar niet hoeft te vergeten, als in afscheid van daag en nu ben je weg. Ik wil dat het voor hem duidelijk is dat ze dood is en dat ze niet meer terug komt maar dat ze wel altijd een plekje in ons hart heeft en er altijd over haar gepraat mag worden. Nu is het ook zo dat hij alleen met mij over haar praat. Met mijn man, oma's of opa's heeft hij het er zelden over. Nu dacht ik zelf om een soort knutselwerkje te maken samen met hem, wat we dan in het boek van ons dochtertje kunnen plakken, dat hij het gevoel heeft dat het echt voor haar is. Misschien dat zoiets hem goed zal doen? Alleen vind ik het dan ook belangrijk dat het iets is wat hij helemaal zelf kan maken zodat het voor hem ook zo voelt alsof hij dat gedaan heeft voor haar. Ik vroeg me ook af of ik dit bijvoorbeeld aan de juf zou kunnen vragen (hij zit op de peuterspeelzaal) of hij dat zou kunnen maken op school, dat hij dan misschien het gevoel heeft dat hij daar ook best over zijn zusje mag praten. Heeft er iemand tips? Misschien nog andere tips hoe wij samen met hem het gemis kunnen verwerken?
En hem uitleggen dat ze een sterretje is die aan de hemel schittert, dat je met hem 's Avonds naar de sterrenhemel laat kijken en hem bij wijze van een sterretje uit laat zoeken? Ook omdat je zegt dat hij niet weet waar ze nu is, zal dat helpen? Ik merk dat dat hier goed helpt bij mijn zoontje (ook uit 2011).
Dit doen wij ook, mijn dochtertje is van 2010. Zij heeft het er ook nog regelmatig over, wil vaak een kaarsje aansteken, best moeilijk, maar ook hele jonge kinderen rouwen natuurlijk.
Hele jonge kinderen rouwen zeker, onze jongste is er ook nog meer mee bezig dan de oudste lijkt wel. Of in die zin, hij praat er meer over.
Wij praten er ook gewoon over, wanneer ze er over begint. Als ze bijv zwaait naar een sterretje, zwaai ik gewoon met haar mee. In de kleuterkerk steekt ze nog steeds elke maand trouw een kaarsje op voor L*. Ze is nu net naar de kleuterklas en ze heeft het ook tegen haar juf verteld, ik denk dat vooral het er gewoon over praten wanneer het kind het aangeeft het kind helpt om het een plek te geven.
Ja met de sterren hebben wij een tijd geleden ook gedaan en toen was dat ook goed maar nu neemt hij daar geen genoegen meer mee. Hij begint door te vragen Hij wil precies weten waar ze dan is. Maar is het stom als ik aan de juf vraag of hij daar een knutselwerkje mag maken voor in het boek? Zodat ie weet dat hij er eventueel ook met andere over mag praten. Of is dat echt iets dat ik samen met hem moet doen omdat hij blijkbaar mij het meeste in vertrouwen neemt?
Nee ik denk niet dat dat raar is, ik zou het wel gedaan hebben als het zich zo voor zou doen. Moeilijk is het soms wel om op hun vragen antwoorden te geven..ik ken het.
Misschien dat ik het van de week eens aan de juf ga vragen.. Had het dinsdag ook aan het CB gevraagd of zij nog tips hadden maar ze stuurden een mail met sites waar ik info kon vinden maar daar wordt amper gereageerd. En ze gad ook aan dat er via 'jeugd en gezin' een soort werkgroepje is met kinderen die een broertje of zusje zijn verloren maar dat was vanaf groep 3 maar ze zei dat ik sowieso contact met hun op kon nemen voor adviezen aangezien zij erin gespecialiseerd zijn... Alleen vind ik dat nu nog iets te ver gaan zeg maar
Wij hebben een wensballon opgelaten aan het strand met onze zoon (bijna 3) er bij, voor een kindje dat niet in mama's buik ging groeien. Het kindje is voor hem nu met de "vuurballon" bij de sterren bij de zee. Misschien kan dit je zoon helpen als afscheidsritueel?
Dat is misschien ook wel een idee ja... maar voor ons is het nu wel al 15 maanden geleden ongeveer dat zijn zusje is geboren en we al regelmatig hebben verteld dat ze al bij de sterren is... Hmm moeilijk..
Misschien ziet hij met een vuurballon nu ook echt dat zijn zusje naar de sterren gaat en daar blijft...
Als je wil dat hij iets voor zij zusje maakt, zou ik dat thuis doen. Samen met papa en/of mama lijkt me. Onze dochter is van 2010 en was bijna 2 toen opa stierf. We hebben haar duidelijk verteld dat opa ziek was. Dat ons hartje klopt maar het hartje van opa is gestopt met kloppen. Dat hij nu een sterretje is in de hemel en hij vanaf zijn wolkje naar ons kijkt. Ze heeft nooit verder gevraagd, zo is het duidelijk. Wel heeft ze het nu vaak over dat ze met een trapje of een raket naar opa wil om hem een kusje te geven of even een koekje te eten. Als we uitleggen dat dit niet kan, is het gelukkig ook goed. Sterkte!
Misschien kan je hem een knuffelpop geven. Als hij haar mist kan hij die knuffel vasthouden. Onze dochter was 24 maanden toen haar broertje stierf. Op de dagen dat ze hem mist pakt ze zijn olifanten knuffel en knuffelt die en huilt dan even. Daarna is het weer even goed
Als ik je zo lees is je zoontje goed in staat zelf aan te geven wat hij nodig heeft en wat hij denkt. Je schrijft dat je bv twijfelt dit te delen met de juf en iets in het boek te maken. Ik zou dit gewoon aan hem vragen. Het zou me niets verbazen als hij prima kan aangeven of hij dit fijn vindt of niet, denk je ook niet? Symbolisch afscheid nemen kan op vele manieren. Misschien iets dat hem aan zijn zusje doet denken, of een zelfgemaakte tekening. Die kun je verbranden bv en dan samen hard naar boven blazen, als cadeau voor haar en teken dat hij aan haar denkt. Zoiets misschien? Vuur is sowieso een krachtig symbolisch middel van afscheid en overgang. Kinderen hoef je hier niets over uit te leggen, ze begrijpen het. Het spreekt aan of niet. Als je soms twijfelt als hij je een vraag stelt, is het prima om soms te reageren met "zo te merken heb je hier heel goed over nagedacht, wat denk je zelf dat het antwoord is?" Kinderen zijn meesters in ons verwonderen en aan ons te leren. En sterkte voor jou. Ik zou me kunnen voorstellen dat het niet makkelijk is als je je zoon hoort vragen wanneer zijn zusje naar huis komt. Ik kreeg er een brok van in mijn keel toen ik het las. Zo mooi. Wat me ook te binnen schiet: Je zou naar een winkel kunnen gaan waar ze halfedelstenen verkopen en hem kunnen uitnodigen een steen uit te kiezen die hij altijd bij zich mag houden om aan zijn zusje te denken. Stenen als rozenkwarts staan vooral voor liefde en veel kinderen voelen zich hier erg tot aangetrokken. Wie weet hij ook? Sterkte!
@ JD, ja over die stenen heb ik inderdaad ook wel eens gehoord. Ik heb het inderdaad ook aan hem gevraagd of hij dat met de juf wil doen dan zegt hij ja, maar als ik vraag of wil je met mama een tekening maken, zegt ie ook ja. Hij is nog best jong vind ik om echt al duidelijk aan te geven hoe hij zich voelt of wat hij nou precies wil. Volgende maand wordt hij 3. @ Lara, wij hadden nog een knuffeltje van onze dochter, die wij destijds tijdens de zwangerschap hadden gekregen voor haar (in roze ook, met roze/witte ruit zoals we alles voor haar hebben ) en de laatste dagen slaapt hij dus met dat knuffeltje (eerder hadden we dat bij haar spulletjes liggen) en ik moet zeggen dat hij nu dus al een paar dagen geen vragen meer heeft gesteld haha... of het toeval is, ik weet het niet. Dus voor nu laat ik het ook maar weer rusten... En als hij er weer over begint dan ga ik denk ik met hem een tekening maken op een wensballon plakken en dan deze samen met hem de lucht in laten gaan. Toch bedankt voor de tips
Nou, een paar dagen later breng ik hem naar de peuterspeelzaal en rende hij gelijk naar zijn juf... 'Juf, mag ik een sterretje maken voor mijn zusje'.. Nou oke dus, hij heeft een mooie ster gemaakt op de peuterspeelzaal waar hij super trots mee thuis kwam. De volgende ochtend hebben wij het samen in het herinneringsboek geplakt van mijn dochtertje en nog wat meer roze sterren en andere dingen. Ik zie dat hij er zo trots op is en dat het hem dus een goed gevoel heeft gegeven dat zijn 'kunstwerk' nu in haar boek zit die hij heeft gemaakt. Nu wil hij dat steeds aan iedereen laten zien die op visite komt Dus ja, dat heeft zichzelf eigenlijk weer opgelost en verder slaapt ie nu met het knuffeltje dat van haar was en die noemt hij ook bij haar naam... Dat doet m ook wel goed. Dus nu lijkt ie er steeds meer vrede mee te hebben en hij stelt ook niet meer van die 'moeilijke' vragen.