Het begint bij je bloed
Het bloed dat door je lichaam stroomt is samengesteld uit verschillende onderdelen, zoals rode en witte bloedlichaampjes. Elk persoon heeft een unieke samenstelling van rode bloedcellen. Deze samenstelling bepaalt uiteindelijk welke bloedgroep je hebt. Zo kun je bloedgroep A, bloedgroep B, Bloedgroep AB of bloedgroep O hebben.
Positief of negatief?
Naast de unieke samenstelling van je rode bloedlichamen speelt er nog iets een rol in het bepalen van je bloedgroep. Er is een speciaal eiwit dat bij de meeste mensen in het bloed aanwezig is. We noemen dit eiwit ook wel factor D of rhesus D. Wanneer dit eiwit in je bloed aanwezig is, geven we dit aan met een + (positief) na je bloedgroep. Wanneer je dit eiwit niet hebt, duiden we dit aan met een – (negatief) na je bloedgroep. Dus wanneer jij bloedgroep A hebt en de zogenaamde factor D is aanwezig in je bloed, duiden we dit aan als bloedgroep A+ (positief). Het overgrote deel van de mensen heeft overigens een factor D in het bloed, en is dus RH positief. In Nederland is 85% van de bevolking rhesuspositief en 15% rhesusnegatief.
Rhesusfactor en zwangerschap
Tot hiertoe geen probleem. Wanneer je echter zelf geboren bent met een negatieve rhesusfactor, en zwanger raakt van een partner die een positieve rhesusfactor heeft, kan het zijn dat jouw kindje een andere rhesusfactor heeft dan jij zelf. Wanneer jouw bloed in aanraking komt met dat van je kindje zal jouw lichaam de rode bloedlichamen van je kindje niet herkennen. Als reactie op deze ‘vreemde’ bloedlichamen zal je lichaam antistoffen (afweerstoffen) gaan aanmaken. Vaak gebeurt dit tijdens de geboorte, wanneer de kans het grootst is dat het bloed van jouw kindje in aanraking komt met dat van jou. Omdat de rhesusafweerstoffen meestal pas na de bevalling worden aangemaakt zal dit bij het eerste kindje vaak geen problemen geven. Wanneer je echter zwanger wordt van je volgende kindje, en dat kindje ook een andere rhesusfactor heeft dan jij, zal je lichaam direct reageren op de aanwezigheid van deze andere rhesusfactor. Je lichaam heeft namelijk al antistoffen aangemaakt tijdens de geboorte van je eerste kindje.
Wat gebeurt er wanneer ik deze antistoffen aanmaak?
In het ergste geval kunnen de antistoffen van de mama zich, via de placenta, verbinden met de rode bloedlichaampjes van het kindje. Je lichaam zal er dan alles aan doen om deze ‘vreemde’ rode bloedlichaampjes kapot te maken. Hierdoor kan het kindje in je buik gevaarlijke bloedarmoede (anemie) ontwikkelen en geelzucht krijgen. In eerste instantie wordt dit behandeld met zogenaamde lichttherapie. In ernstige gevallen van bloedarmoede kan de baby zo ziek worden dat zelfs een bloedtransfusie nodig is. Een baby die lijdt aan bloedarmoede veroorzaakt door de rhesus-antistoffen van de moeder, wordt ook wel ‘rhesusbaby’ genoemd.
Behandeling
Gelukkig zijn er inmiddels succesvolle behandelingen ontwikkelt om deze complicatie te voorkomen. Zo wordt van alle zwangere al tijdens de derde maand van de zwangerschap de bloedgroep en de rhesusfactor bepaald. Als blijkt dat je rhesusnegatief bent, krijg je in week 30 van je zwangerschap een injectie met anti-Rhesus D-antistoffen. De injectie maakt de kans erg klein dat je zelf antistoffen gaat aanmaken die de baby ziek kunnen maken. Daarnaast krijg je ook direct na de geboorte van je kindje een zogenaamde rhesusprik toegediend. Deze prik bevat antistoffen die het eventuele rhesus-positieve bloed van je kindje dat in jouw bloedcirculatie is gekomen, opruimt. Hierdoor wordt voorkomen dat je bij een volgende zwangerschap antistoffen aanmaakt en de rhesusziekte bij je kindje zal optreden.