Ons zoontje was net 2 toen zijn zusje geboren werd en 2 dagen na de geboorte overleed. Omdat er eerst niets met zijn zusje aan de hand leek hebben wij hem de hele zwangerschap verteld dat hij een broertje of zusje kreeg en heeft hij haar op de dag van de geboorte ook in het ziekenhuis gezien. Daarna werd ze ziek en is ze van ziekenhuis naar ziekenhuis gegaan en heeft ons zoontje haar niet meer gezien. Ons zoontje heeft zijn overleden zusje niet gezien, op dat moment was hij daar naar ons idee te klein voor. Hij zou geen verschil zien met een slapende baby. Op dat moment was het voor hem voldoende om te vertellen dat zijn zusje heel erg ziek was en nooit thuis zou komen. Hij besteede er zelf weinig aandacht aan. Nu we ruim een half jaar verder zijn begint hij te vragen (hij is erg wijs voor zijn leeftijd en heeft zowiezo over alles 'waarom' vragen). Waar is ze nu? In het ziekenhuis? Hoe, wat etc. Iemand tips hoe ik hier het beste mee om kan gaan? Zijn leeftijd is zodanig dat ik bij mezelf denk, "wacht maar, als je wat groter bent leg ik het wel uit", maar hij verwacht nu een antwoord op zijn vragen. Ik lees her en der dat veel mensen het uitleggen met een verhaal over een sterretje aan de hemel, hier kan ik me echter niet in vinden. We zijn gelovig, maar hij is te klein om te begrijpen dat God een kindje geeft en weer wegneemt. Dus ik kan het ook niet goed op die manier uitleggen. Maar hoe dan wel? Overleden en begraven zijn begrippen die een peuter van 2,5 niets zeggen.
Jeetje wat erg zeg! wij hadden (wel andere situatie) bij mn dochter uitgelegd dat opa een sterretje was geworden. Dat hij heel erg ziek was,en dat de dokters hem niet meer beter konden maken, en dat hij nu een sterretje is. We hadden haar wel meegenomen naar de begravenis,om het wat echter te maken voor haar. en ze had ook steentjes op die plaat op het graf gelegd, een tekening erbij gelegd enz. Dat hielp bij haar erg goed om haar erbij te betrekken. ze was toen 2,5, ook erg wijs voor haar leeftijd. Ze keek (vooral in het begin) veel naar de sterretjes en zwaaide er ook naar "dag opa!!" en nu telkens als ze een sterretje is, is dat opa in haar beleving. Bij jullie ligt het uiteraard wat ingewikkelder. Maar ik denk dat ik ook zou uitleggen dat zusje heel erg ziek was geworden en de dokters haar niet beter konden maken. En dat ze nu in de hemel is/sterretje is geworden, en dat ze nooit meer terug komt.
Klopt, dat zijn begrippen die ze niet begrijpen. Ik zou (ben zelf ook christelijk) vertellen dat z'n zusje nooit weer terugkomt. Dat ze ziek was en dat het motortje in haar lijf stuk ging en niet meer gemaakt kon worden. Want ik neem aan dat hij wel eens iets heeft gehad dat stuk ging en niet meer gemaakt kon worden? Volgens mij is dat de eenvoudigste manier om je kind duidelijk te maken dat z'n zusje niet meer terugkomt. Als ie wat ouder is en meer van God gaat snappen, komt het deel wel dat ze bij God in de hemel is en dan een tijd verder nog wel eens dat hij haar op de nieuwe aarde, als Jezus teruggekomen is, ooit terug zal zien... Je kunt denk ik wel uitleggen dat ze begraven is, als hij gaat vragen waar ze nu is. Op deze leeftijd hebben kids daar verder geen beelden mee en dan kun je hem al wel vroeg vertrouwd maken met het begrip begraven. Als ze wat groter zijn en voor het eerst gaan snappen dat een kindje onder de grond begraven ligt, vinden ze dat vaak juist heel eng en verdrietig en naar voor het kindje... dat zou hij nu nog niet moeten hebben. Je kunt gewoon uitleggen dan, denk ik, dat kapotte spulletjes in de prullenbak gaan, maar dat je 'kapotte' mensen en kindjes niet in de prullenbak gooit, maar begraaft. Sterkte ermee, lijkt me best confronterend, zulke vragen!
MamaChantal: Ik denk, dat als het nu gebeurt zou zijn, dat we hem wel bij zijn overleden zusje hadden laten kijken, maar een half jaar terug was hij daar net te klein voor. Lastige op dit moment is dat hij vragen stelt als ik zeg dat ze nooit meer terug komt. "Waar is ze dan nu". Als ik zeg "ze is weg", dan zegt hij bijvoorbeeld "papa is ook weg en komt straks weer (als mijn man werken is)". Dus bij "nooit meer terugkomen" en "weg zijn" blijft hij vragen houden, vragen die je eigenlijk niet uit kunt leggen aan een kind van 2,5. Ik twijfel of het slecht voor hem is als ik, wanneer hij te lang doorvraagt, over zijn vragen heen praat met de bedoeling het later als hij ouder is uit te leggen.
Nooit over de vragen heenlopen, daarmee geef je de boodschap dat er niet over gepraat mag worden en leer je hem af om zijn vragen te stellen! Op zijn niveau proberen te antwoorden, wat ik hier boven al aangaf
Goh moeilijk hoor. Ik zou denk ik vertellen dat ze niet meer bij ons zou kunnen zijn, omdat de dokters haar niet beter konden maken. Eerlijk vertellen dat haar hartje niet meer klopt.
Wij leggen eigenlijk alles zo eerlijk mogelijk uit, ook al is het nog te moeilijk om het echt te begrijpen. Dat doen we met technische dingen (hoe werkt de airco, wat is onweer) en dat doen we met dingen die over het leven gaan (waar is jouw papa (die is dood), waarom worden mensen ziek). Wel in bewoordingen die enigszins te begrijpen zijn voor een peuter, maar ik denk niet dat zoonlief echt alles begrijpt. Ik hou er niet van om dingen te verzinnen, en ik vind dat hij een antwoord mag krijgen op al zijn vragen. Sommige dingen zijn eenvoudig uit te leggen, andere zijn een beetje moeilijker. Maar ik merk dat hij er erg goed op reageert, ook al snapt hij niet alles. Ik zou er dus voor kiezen om het wel te vertellen, ook al denk je dat hij er te jong voor is om alles te begrijpen. Als hij het echt te ingewikkeld vindt, haakt hij vanzelf ergens af. Dring dan niet aan om nog meer te vertellen, je merkt vanzelf als hij opnieuw vragen gaat stellen. Probeer op te letten dat het hem niet angstig maakt. Zijn zusje is niet gaan slapen, niet iedereen die ziek is of naar het zkh gaat komt nooit meer terug, als je dood bent heb je geen pijn en is begraven worden niet eng (en als je leeft word je niet begraven). Ten slotte: wat vreselijk dat jullie je dochter hebben moeten laten gaan. Ik wens jullie veel kracht om dat enorme verlies te kunnen dragen.
Ik neem aan, dat jullie vertellen uit de kinderbijbel? Dan zou ik vertellen, dat zijn zusje nu bij de Here Jezus in de Hemel is en dat ze daar nu geen pijn meer heeft. Dit heb ik ook tegen mijn dochter verteld, toen ze ging vragen waar mijn moeder was en dat was op dat moment genoeg.
Hier een heel ander verhaal maar wel op die leeftijd en geen sterretjes verhaal. Zoontje was echt dol op de hond maar de hond was aangereden. Snapte hij dus ook helemaal niks van, maar hij wilde er wel graag t fijne van weten(waarooooom??? waar is hij dan??). Wat ik heb gedaan is wel gezegd dat bobby(de hond) in de hemel was. Snapte hij niet echt hoor. Waar is de hemel dan? Nou, in de lucht. Toen hij had zelf bedacht dat dat dan achter de zon moest zijn want daar kon je niet kijken(hihi anders kunnen we bobby toch zien mama!?). Toen hebben we een hele grote tekening gemaakt en deze een mooi plekje in huis gegeven. We hebben een grote zon geknutseld die je open kon klappen en achter de zon bobby getekend met een boompje, zijn mandje, voerbakje etc.(alles wat hij daar nodig had want dat heb je allemaal in de hemel, doodgaan is niet eng, dat wilde we hem meegeven). Uitgelegd dat bobby zijn lijf zeer deed en hij nu mocht uitrusten in de hemel, zonder pijn, en dat hij ons nog kon zien en horen. Hij heeft nog 2 jaar elke dag naar bobby gezwaaid(de zon dus) in de hemel, nam hier helemaal genoegen mee.
Dit vind ik een prachtig idee. Kinderen willen graag iets tastbaars, iets om naar de kijken als ze vragen hebben. De zon die opengeklapt kan worden geeft mooi aan waarom we overleden dierbaren niet kunnen zien. 2,5 is jong maar zoals je zegt is hij al erg wijs. Ik sta versteld van ons zoontje van net 3 hoeveel hij nog weet van dingen die soms wel een jaar geleden gebeurd of hem verteld zijn. Hoe dan ook wees eerlijk, al is het met fantasie. Heel veel sterkte en succes.
Ten eerste, wat een vreselijk verlies, ik leef erg met jullie mee. Ik heb het mijn zoontje pas geleden uitgelegd over mijn vader. Ver weg was hier geen succes, toen mijn schoonouders op vakantie gingen, dacht hij dat ze niet meer terugkwamen met alle ellende van dien. Ik heb uitgelegd dat mensen en dieren zo stuk kunnen gaan dat de dokter ze niet meer kan maken en dat ze dan naar de hemel gaan. Speelgoed gaat ook wel eens zo stuk dat je het niet meer kan maken. Natuurlijk de vraag "waar is de hemel dan" Hoog boven de wolkjes, maar alleen mensen en dieren die dood zijn weten de weg naar de hemel, wij kunnen daar niet naartoe, zelfs een vliegtuig wat heel hoog vliegt kan er niet heen. Mensen die dood zijn ademen niet meer, ze voelen niks meer, kunnen niks meer, en komen niet meer terug. Maar ze zijn er heel gelukkig en heel blij. Ik heb er nog een paar dagen wat vragen over gehad, maar hij berust er nu in.
Wat erg voor jullie dat jullie een mooi meisje moeten missen.... Met alle tips kom je al een heel eind, maar wat ik er nog aan toe wil voegen: Beantwoord alleen de vragen die hij heeft. Daarmee bedoel ik dat je dus geen ellenlang verhaal ervan hoeft te maken. Maak het niet te moeilijk voor hem door teveel te willen uitleggen, omdat je graag duidelijk wil zijn. We hebben hier iets min of meer vergelijkbaars (nou ja, vergelijkbaars... ) aan de hand, Jelle en Jitte hun overgrootvader is afgelopen week overleden en begraven en dat brengt ook het een en ander aan vragen met zich mee. Ik geef antwoord op de vraag en dan komt er vanzelf een volgende vraag.... Of niet, dan is het ook goed. Hier spelen ze nu om de beurt dat ze dood zijn... Da's dan weer minder, maar wel goed voor de verwerking, denk ik...
Misschien is het verhaal over een sterretje aan de hemel,of hoog boven de wolkjes toch iets meer begrijpelijk voor je zoontje. Mijn dochter had met 2,5 ook vragen wie het kindje(ons overleden zoontje) op de foto was. Heb haar in kindertaal uitgelegd dat dat Djordy* was en hij net zoals zij in mama's buik heeft gezeten maar hij ziek was en een sterretje aan de hemel is geworden. We kunnen hem alleen nog op foto's zien en naar hem zwaaien als de sterretjes te zien zijn. Nu is ze bijna 4 en ze weet heel goed dat hij haar broer is en benoemd dit ook. Ik denk persoonlijk dat je hem wel over zijn zusje moet vertellen.Het zal voor je zelf ook moeilijk zijn want hij zal er vast meer over gaan praten. Ik vond dat soms moeilijk omdat ze er zoveel vragen over had.En soms niet het goede moment was om er over te praten kwa verdriet.
Bij ons was het opa die overleed en we hebben de kinderen er wel bij betrokken. Opa in de kist ook laten zien en toen hij ziek was verteld dat hij nooit meer beter werd en dood zou gaan. De jongste was toen bijna 1 en de oudste bijna 3 jaar. Ook hebben we alles verteld zoals het is. Dus dat opa dood is en begraven. Geen verhalen over sterretjes enz. Gewoon zoals het is. Ik denk dat kinderen (hoe klein ze ook zijn) recht hebben op de waarheid. Zo eerlijk mogelijk vertellen wat en hoe. Zeker als ze er zelf naar vragen. Wat erg voor jullie dat je dit hebt moeten meemaken!