Ons zoontj is 5 jaar oud (groep 3). En we hebben gisteren het vreselijke bericht gekregen dat opa ziek is. Het is nog onzeker hoe de aankomende tijd eruit gaat zien en of het een goede afloop zal hebben. Hoe betrek ik mijn zoontje van 5 jaar hier op een juiste manier bij, zonder hem bang te maken voor opa of bang in het algemeen. Hoe hiermee om te gaan?
Wat erg dat jouw vader/schoonvader zo ziek is Ik zou gewoon eerlijk zijn, opa is heel erg ziek nu en de doktoren doen hun best om hem te helpen. Papa en mama kunnen ook verdrietig zijn en dat is oke. En vragen beantwoorden, eerlijk zijn vooral. Maar niet te ingewikkeld maken. Wij zijn er vrij makkelijk in, leggen t gewoon op kind niveau uit. Toen ik heel veel stress om mijn vader had legde ik ook uit dat opa zijn hart een beetje stuk was, dat ik soms boos op mijn zoon kon zijn omdat ik het spannend vind met opa etc. Hij vroeg ook: kan opa doodgaan? Ja dat kan. Ook kanker is gewoon een normaal onderwerp: x heeft een ziek plekje in de longen die er niet hoort te zitten en ze is ziek. De dokter wil het eruit halen. Zoon weer: kan X dood gaan? Ja dat kan schat. Dat kan. Vanaf vrij jong is hij bewust dat iedereen dood kan gaan en is er oke mee. Ziekte en dood zijn gewoon bespreekbaar hier. Werkt hier echt heel goed. Geen angst bij hem. Ook ernstige psychische stoornissen bespreken we gewoon, maar wel begrijpbaar voor hem zeg maar. Dat we vriendje A. vaak opvangen omdat zn vader niet blij is in zijn hoofd en dat A al weken niet naar zijn papa kan (en moet zeggen dat dusdanig ernstig psychisch ondragelijk lijden wel onwijs lastig uit te leggen.) Ik had zelf voor mijn 12e al mijn grootouders al verloren. Mijn pa was er open over dat proces. Zelfs toen mijn oma bewust geen eten en drinken meer kreeg, heeft hij uitgelegd dat ze oma laten sterven op deze manier. Helaas heeft ma altijd heel moeilijk gedaan en t proberen te verstoppen. Kan t niet aanraden, ziekte en dood horen er helaas bij.
Dankjewel voor je uitgebreide antwoord. Ik herken het verhaal, mijn oma is jong overleden. Ik was toen 8 en werd er van weggehouden, waardoor ik op latere leeftijd heel bang ben geworden. Met dat in mijn achterhoofd weet ik dat het goed is hem mee te nemen in het proces, op een kinderlijke manier. Ik denk dat ik het morgen probeer uit te leggen aan hem. Dankjewel
Eerlijk zijn heeft hier geen kwaad gedaan. Oma was altijd al ziek dus dat was niet nieuw. Op een gegeven moment was oma zo ziek dat ze dood zou gaan. Eerlijk verteld, afscheid genomen. Ze waren toen 2 en 6.
Inderdaad gewoon eerlijk zijn. Mijn vader werd ziek en stierf toen mijn zoon 2,5 was. Onze zoon is bij het hele proces betrokken geweest en we vertelden alles eerlijk. Ook dat we niet wisten hoe het zou gaan aflopen. Maar hij heeft de openheid erg gewaardeerd. Hij is nu 7 en kan er nog veel van vertellen.
Gewoon eerlijk zijn. Wij hebben verteld dat opa heel heel erg ziek is en dat ze die ziekte kanker noemden. Dat de dokter hem probeerden beter te maken maar dat dit , zelfs voor de speciale dokter, heel moeilijk was. Later lag opa ( terminaal) in zijn bed in de woonkamer. We hebben sinterklaas vroeg gevierd zodat hij er nog bij was. De kinderen lagen even bij hem in bed te kletsen en hij gaf de cadeautjes. Beiden een knuffeltje, hij heeft dit echt met zijn laatste krachten gedaan een paar uur later ( 6 uur sochtends) is hij overleden
Er zo normaal mee omgaan en eerlijk mogelijk. Op kinderniveau. Bij jou is opa ziek maar je weet t gewoon niet. Niemand heeft garanties. En ze kunnen veel Ik heb als kind zelf ervaringen om goed betrokken te worden bij/ met dood. Met ziektes zelf niet maar mijn vriendin haar moeder was erg ziek. Haar dochter was toen 6 jaar op school zeiden kinderen tegen haar .. jouw oma gaat dood.(kinderen zijn hard) Daarom zelf eerlijk zijn. Dan ben je dat voor. En t kind er bij betrekken.
Inderdaad . Ik was 4 jaar en weet ook nog veel. Het werd niet weggestopt of als taboe behandeld. Gewoon zo als t was. Samen bij de overleden oom kijken. Maar ik schrok een tijd geleden hoe mijn schoonzus haar kinderen wegtrok die behoefte hadden bij overleden opa te zitten. Ze waren al 10 en 12. Wilde graag maar werden er voor weggehouden. Ze mochten alleen met moeder even kijken. Hoe maak je pubers bang voor de dood. vond dat echt sneu voor de jongens. Zo maak je er een erge taboe van.
Bedankt voor jullie reacties. Ik heb vanavond met hem gepraat en het voelde als een opluchting en hij stelde vragen als: wordt hij beter? Hoe doen ze dat dan? gaat opa dood? Waarop hij zelf al zei, dan wordt hij een sterretje. Ik ben daarin meegegaan en dat voelde goed op deze manier. Dank voor jullie reacties!
Meegaan met het kind, vragen beantwoorden en niet teveel extra info als het niet per se nodig is werken net beste, is mijn ervaring (met overleden opa en tante (en huisdieren) van de kinderen). Soms komen er vragen en gedachten op de raarste momenten en op momenten dat je het verwacht helemaal niet. Heel veel sterkte!
Inderdaad, openheid en een eerlijke uitleg op kinderniveau. Ziekte en de dood horen bij het leven. En een dood (huis)dier of mens is niet vies of eng. Juist door dit op jonge leeftijd te zien geef je het goede voorbeeld. En voorkom je angst of onzekerheid op latere leeftijd.
Wat fijn dat het gesprek goed is gegaan! Ik ben als 12 jarige weggehouden bij mijn oma omdat er geen enkel kleinkind bij kwam toen ze eenmaal in coma lag (Ik was de oudste) Mijn moeder twijfelde heel erg maar heeft het dus uiteindelijk niet gedaan maar helaas niet met mij overlegt. Ik heb hier altijd last van gehad. Mijn schoonvader is een aantal maanden geleden overleden, is heel snel gegaan. We hebben onze dochter is alles meegenomen maar op haar niveau. Dus eerst opa is erg ziek en hij word niet meer beter. Daarna toen het echt heel slecht ging hebben we het gesprek opnieuw opgepakt: Weet je nog dat we zeiden dat opa niet meer beter werd? Opa is nu zo ziek dat hij snel dood zal gaan. Boekje voorgelezen van oma pluis van Nijntje. Ze is de laatste dag nog bij hem geweest. Enige waar we haar buiten hebben gehouden is toen hij thuis overleden was. Ze heeft hem weer gezien toen hij in de kist lag. Hierbij weer gesprek gehad over hoe opa eruit zal zien en dat hij koud aanvoelt. Ze is bij het condoleren geweest, ging ze iedereen daarna naar de kist wijzen, ik kan je eerlijk zeggen dat het juist heel fijn was om haar erbij te hebben. Een kind is vaak nog zo nuchter. Onze dochter was net 4 jaar geworden, jouw zoon is misschien al wel weer stuk verder dus ik verwacht dat verdriet daardoor wel weer anders is. Ik hoop dat jouw (schoon)vader gewoon weer beter word en ik wens je heel veel sterkte. Ik wou wel graag dit delen zodat je ook misschien in latere gesprekken mochten die komen er met open mind in gaat.
Ik heb als puber aantal begrafenissen gehad waar ik de overledene in de kist heb zien liggen en vond het vreselijk. Dat beeld van het zielloze lichaam stond op mijn netvlies gebrand en het heeft heel lang geduurd voor ik weer fijn aan iemand terug kon denken. Als kind juist niet in de kist gekeken bij grootouders en daardoor heb ik altijd de levende herinneringen gehad. Wat ik persoonlijk heel fijn vond. Dus het verschilt ook heel erg per persoon.
Toen mijn stiefvader overleed waren de kinderen groep 2 en groep 4. Hij lag thuis opgebaard. Hij was erg ziek dus we hebben ze er op voor kunnen bereiden, hoewel het uiteindelijk snel ging. We hebben gewoon benoemd hoe het is: ziek, wordt niet meer beter, zal dood gaan, is overleden. Ze hebben hem ook bekeken. Gevoeld hoe koud hij was en mijn moeder gevraagd of het nog zeer zou doen als ze hem zouden knijpen. Nee dat zou geen pijn meer doen, vervolgens wilden alle kleinkinderen dat testen dus de beste man heeft nog een aantal kneepjes in zijn arm gehad en een kleine pets op zijn hoofd. Toen was van alle klein kinderen de vraag of ze nu dat ijsje gingen eten wat bedoeld was. Ze stonden er zo nuchter in. Ook later geen problemen mee gehad, maar dit zal per kind verschillen. Dood is niet leuk, maar het hoort bij het leven. Verdriet mag er zijn uiteraard, maar zolang jij er ‘normaal’ mee omgaat zal dit voor je kind ook zo zijn. Hele andere orde, maar onze hond hebben we s ochtends overleden aangetroffen (was ook ziek) en die hebben ze ook uitgebreid nog bestudeerd en geaaid.
Zeker maar als puber heb je daar echt al een ander idee bij dan als een vierjarig kind. Ik probeer hier echt mijn kind in te volgen. Toen mijn oma overleed toen ik 12 was wist ik heel zeker dat ik dit wel fijn vond om te zien. Mijn vriend vind het vreselijk bij een overleden iemand kijken en wist die ook rond die leeftijd al.
Nijn vader is erg onverwacht overleden. Meiden waren natuurlijk erg verdrietig Gelukkig kon mijn vader thuis opgebaard worden De eerste keer bij hem jijken was een beetje spannend Gewoon hen gevolgd en op het laatst liepen zo maar even naar opa en gaven hem even een aaitje over zijn haar of een kus . Vijf zzxmijn schoonmoeder 5 maanden later hebben met het sluiten van de kist geholpen. Ze hebben steeds zelf aangegeven of ze iets wilden. Verdriet en dood horen bij het leven en daar eerlijk over zijn vindt ik echt heel belangrijk.
G was 3,5 toen mijn vader terminaal bleek. Behandeling was een optie maar weigerde hij (te zwaar voor wat t zou opleveren). Een en ander zal niet nodig zijn bij een 6 jarige maar allicht een andere zoeker die ermee geholpen kan zijn dus een apistel: We hebben haar het gewoon uitgelegd wat er was en wat er ging gebeuren. Nu vond ik 3,5 wel een knap onhandige leeftijd. Ze herhalen wat je zegt maar t concept "dood" en "nooit" heeft nog geen kaders. De woorden blijven hangen maar de boodschap vliegt voorbij zeg maar. Plannetjes gemaakt wat we voor opa wilden doen (ik heb me de schompes gebakken, gekleurd, dansjes geleerd en verkleedpartijen gehad, op dr fietsje naar opa voor de eerste keer) alles ging in versneld tempo. Van alles wat ze deed heb ik foto's en filmpjes omdat ze zo jong is dat ze later mogelijk dat niet meer zou herinneren. De lach, de grap en de traan ze heeft t allemaal meegemaakt. Van hooglaag bed tot pakken luiers, medicijnenkastjes aan toe. Wetende, maar niet werkelijk beseffende dat opa binnenkort zou overlijden. We hadden wel t boekje van kikker en vriendjes en t vogeltje, nijntje met dag oma pluis (bij gebrek aan de opa variant). Maar t filmpje van kikker en vriendjes (youtube) drong pas door bij dr en toch ook weer niet. De uitvaartondernemer heeft wel boekjes liggen om de dood en alles er omheen op een duidelijke manier uit te leggen, mocht je in de situatie komen dat genezing geen optie meer blijkt. We hebben haar bijna overal in betrokken en geen woorden geschuwd. Alleen toen de wakes in t spel kwamen en ik mee ging draaien met de dagelijkse verzorging hebben we haar daarvoor afgeschermd. KDV heeft daar ook een belangrijke rol gehad, ook vlak na zijn overlijden omdat ik de uitvaart /papierwinkel nog moest regelen. Uitvaart was ze niet bij op expliciet verzoek van mijn vader, die wilde dat niet. Ze moest hem herinneren zoals hij was. Dus ze kwam pas weer bij mijn ouders toen t bed weg was uit de woonkamer en haar tafel en stoeltje op hun normale plek stonden. (Wat begrijpelijk nogal wat verwarring gaf) Ze mist m nog steeds, kan af en toe flink huilen er om (en huilt broertje mee) en 20 seconden later is ze aan t touwtje springen of aan t gieren van t lachen met die kleine man. Rouw bij kinderen is maar een vreemd mechanisme. Hier ook de benoeming dat opa een sterretje was geworden, niet dat we "dood" niet zeiden hoor. Inmiddels noemt ze het ook gewoon dood. Maar dat was ook ter voorkoming dat evt. familieleden goed bedoeld probeerden t uit te leggen en iets als "eeuwige slaap" zouden benoemen (deden ze bij mij toen ik 6 was, mijn ouders waren daar niet blij mee). Nu hoefden ze alleen maar "ja" te zeggen.
Mijn moeder is 2 jaar ziek geweest t.g.v kanker, afgelopen feb is ze overleden. Wij zijn altijd heel open geweest hierover, het enige wat ik mijn dochters niet heb verteld, tenminste niet totdat de ziekte echt zichtbaar werd en we richting de laatste fase van de ziekte gingen, is dat ze dood zou gaan. Ik vond dat zo abstract voor een kind: wanneer gaat ze dan dood? Ze heeft nl nog 1,5 jaar in goede kwaliteit geleefd. Ze hebben het hele proces van het begin tot het einde meegekregen, van nog goede levenskwaliteit, tot zieker worden, tot afscheid nemen, het opgebaard liggen etc. Als ik daarop terug kijk had ik dit niet anders gewild. Wij hebben 2 dochters van 7 jaar en 3 jaar. Heel veel sterkte!
Mijn dochters waren bijna 5 en 7 toen mijn moeder binnen 8 weken ziek werd en overleed aan galwegkanker. We zijn er heel eerlijk in geweest. Hebben ze nooit weggehouden. Toen we het net vertelde hebben we gezegd dat oma heel erg ziek is en dat ze veel pijn heeft en dat de dokters proberen om haar zolang mogelijk bij ons te houden. Daarna hebben we vlak voor de palliatieve sedatie gezegd dat oma zo ziek was dat de dokters niets meer konden doen en dat ze daarom doodgaat. Mijn moeder lag toen al op een bed in de kamer. Dus het was ook duidelijk. Ze hebben afscheid genomen en ik heb ze niet bij haar gelaten tijdens de palliatieve sedatie. Toen mijn moeder een paar dagen later overleden was en netjes aangekleed in de kist lag hebben ze in de kist gekeken. De oudste gaf zelfs een kusje. Ze konden kijken als ze het wilde. De jongste heeft daarna veel vragen gesteld. Waar is oma nu? Op een mooie plek waar ze geen pijn meer heeft. Ga jij ook dood? Mensen gaan dood als ze oud zijn, of heel ziek of een ongeluk krijgen. Mama is nog niet oud en ook nog niet ziek. Dus ik denk dat ik voorlopig nog niet doodga. De kinderen hebben de ongelakte kist helemaal beschilderd en tijdens de uitvaart een kaarsje aangestoken. Wij hebben de kinderen er echt bij betrokken.