Voordat ik jullie advies kan vragen zal ik eerst even de voorgeschiedenis proberen kort toe te lichten. Op 18 juli werd ik door mijn werk gebeld dat mijn lieve collega met haar man in het vliegtuig zat. (Mh 17) ze was mijn leeftijd en ik was behoorlijk van de kaart. Ik was geschokt en natuurlijk heel verdrietig. Mijn oudste dochter van 3,5 jaar was daarbij. Ik heb uitgelegd dat mama heel verdrietig was enzo en het geprobeerd om een beetje uit te leggen. Hoewel ik heel weinig heb vertelt want daar is ze natuurlijk te klein voor. Die dag hadden we leuke plannen maar dat ging dus niet door want ik ging naar mijn werk. Dat heeft op haar ook indruk gemaakt. Ondertussen heeft ze meer meegekregen. Van een vliegtuig dat is neergestort, dat ze een sterretje is geworden enz. Ze is echt een pienter bijdehand meisje en ik probeer haar vragen zo goed mogelijk te beantwoorden voor haar leeftijd. Nu zijn mijn ouders laatst op vakantie geweest met het vliegtuig en was ze heel bang dat ze doodgingen. Na mijn verhaal elke dag dat dat niet gaat gebeuren, dat vliegtuigen gewoon terugkomen enz, zijn we bij Schiphol vliegtuigen gaan kijken die opstijgen en landen. Nu is het zo dat als haar kleine zusje van tien maanden moest hoesten, moet huilen of ook maar iets anders dat ze gelijk in de stress schiet en vraagt of ze dood gaat!! Elke keer zeg ik nee, ze gaat echt niet zomaar dood, maar het blijft bij haar in haar hoofd spoken. Wat kan ik nog meer doen? Ik zat te denken om boekje bij de bieb te halen van Max Veldhuis over het dode vogeltje, maar zoek ik het dan niet zelf heel veel op? Ik weet dat dit vast een fase is, maar ik wil niet dat ze er angst aan over houdt. Iemand tips?
Hier begon onze oudste vorig jaar ook interesse in de dood te krijgen. Nu zijn wij gelovig en gelooft onze dochter dat als ze dood gaat, naar God gaat en het daar erg fijn is. Toen wilde ze gelijk wel dood... uitgelegd dat papa en mama haar ook graag bij zich wilden houden en dat meestal oude mensen dood gaan. Dat was voor haar wel voldoende. Laatst is mijn oma overleden en hebben we haar meegenomen naar de begrafenis. Ze deed t super! Begreep dat wij verdrietig waren maar dat het voor oma eigenlijk juist fijn is. We kregen hele mooie vragen van haar waar ze een zo goed mogelijk.antwoord op kreeg en merk dat t nu een paar weken verder haar ook niet zo meer bezig houdt.
Toen ik je verhaal las, was dit gelijk het eerste waar ik aan dacht. Ik kan je dat boekje idd erg aanraden. Het zal idd een fase zijn. Omdat ze er al zo mee bezig is nu, is negeren niet de oplossing. Erover praten d.m.v. geschikte boekjes, en dan zul je zien dat ze vanzelf er minder mee bezig zal zijn. Nu is het nog iets 'onbekends' en engs voor d'r.
Ik zou het inderdaad ook niet negeren. Daarmee geef je eigenlijk aan dat er niet over gepraat mag worden. Zij kan het misschien ook opvatten als dat je haar niet serieus neemt. Natuurlijk kun je er zelf te veel nadruk op leggen. Dat lijkt me ook niet de bedoeling. Maar zo'n boekje lijkt mij een goed idee.
Heel lastig. Inderdaad heeft ze precies die leeftijd waarop de dood een fascinerend (en misschien wel eng) iets is, maar zij heeft dan net de pech dat er zoiets dramatisch gebeurt. Dat vliegtuigen kijken vind ik een goed idee. En misschien heeft ze ook wel een beetje besef van getallen? Dan kun je bijvoorbeeld zeggen: welke mensen ken je allemaal die leven? Papa, mama, zusje, oma's?, opa's?, kindjes van het kdv, de buren, noem maar op. En welke mensen ken je die dood zijn? Misschien een opa of oma en je collega dan dus. Wellicht wordt het concept 'kans' dan iets tastbaarder voor haar.
Ik negeer het ook zeker niet! Ik begin er niet over maar als ze iets vraagt dan geef ik antwoord. Ik denk dat ik dan toch even naar de bieb ga vanmiddag. Als ze het niets vindt dan merk ik dat snel genoeg. Wij zijn niet gelovig. Dus God erbij betrekken doen wij niet. Ik kan ook inderdaad even met haar nagaan hoeveel mensen er leven. Dat is ook een goed idee. Vanochtend hoorde ik haar spelen met de poppen en ze zei: nee jij bent nog niet dood... Elke keer komt het weer terug.
Och wat sneu en heftig dat ze er zoveel van heeft meegekregen.. Ook naar voor jou wat je daarin hebt meegemaakt. Ik denk ook dat dat boekje een goed idee is. Lijkt me ook erg lastig. Verder gewoon redelijk luchtig haar vragen beantwoorden en hopen dat de fase snel verwerkt is en voorbij gaat.
Dank jullie wel! Het boek van kikker is in huis. Wilde het niet lezen voor het slapengaan, even kijken of er morgen een mooi moment is. Rikki en de eekhoorn ga ik ook zeker onthouden!
Ik ben zelf vaak wel liefhebber van de 'kikker' boeken, maar nou net niet van 'kikker en het vogeltje'. Ik vind het zo jammer dat daar toch de vergelijking wordt gemaakt tussen slapen en dood zijn. Verder een prachtig boek, omdat ze na het afscheid toch ook weer van het leven genieten. Ik los dat op door in plaats van "Hij slaapt." te lezen "Hij doet niks meer." Werkt alleen zo lang je kind niet kan lezen. Ik weetnog niet hoe ik dat t.z.t.ga oplossen. Onze zoon vraagt er ook wel veel naar. Vorig jaar rond deze tijd overleed mijn ene opa en aan het eind van afgelopen zomer de andere opa. Het houdt hem wel bezig en hij vraag ook regelmatig wanneer de oma's nou doodgaan. (Gelukkig niet aan hunzelf.) Ik heb steeds het gevoel dat ik niet de juiste antwoorden geef, want hij blijft er over doorvragen en is dus blijkbaar nog niet tevreden. Hij snapt het gewoon niet. En om eerlijk te zijn geloof ik dat het 'niet snappen wat het nu is' onze zoon meer dwars zit dan 'de dood' op zich. Omdat wij tot nu toe (in ieder geval wat onze zoon betreft.) alleen te maken hebben gehad met sterfgevallen van 80-plussers, hebben wij de dood uitgelegd als 'klaar met leven'. Maar in jullie geval kan dat natuurlijk niet puzzelstukje, jouw collega was helemaal nog niet klaar met leven. Maar misschien kun je haar wel uitleggen dat er een vreselijk ongeluk is gebeurd, waardoor jouw collega per ongeluk te vroeg is doodgegaan. Maar dat mensen normaal gesproken pas dood gaan als ze al heel oud zijn en klaar zijn met leven. In principe is dat ook wel zo, al zijn er helaas erg veel uitzonderingen. Maar misschien dat dit haar ook een beetje gerust stelt. Als onze zoon vraagt 'Gaat mijn opa ook dood?' of 'Ga jij dood?' dan geef ik als antwoord dat opa / ik / ... nog heel lang bij hem wil blijven en dus nog lang niet klaar is met leven. En dus zeker niet van plan is dood te gaan. Hij vraagt niet zo heel veel meer naar mijn grootvaders nu hij weet waar ze zijn. De ene opa is in een soort hele grote, superhete oven tot as gemaakt en die as hebben we uitgestrooid op een plekje waar hij vroeger vaak kwam. En de andere opa is begraven op een mooie plek, vlakbij waar oma woont zodat ze af en toe nog bloemen bij het graf kan zetten. Maar hij weet wel dat ze er zelf niet meer zijn. En dat dood zijn betekent dat je niet meer kunt bewegen, eten, praten, lachen etc. Veel sterkte nog steeds met jullie verlies. Het is voor jezelf al zo moeilijk te bevatten en ik kan me voorstellen dat de vragen en angsten van je dochter die daar bovenop komen ook erg moeilijk zijn. Ik denk wel dat dit gewoon een normale fase is die bij de leeftijd past. Maar doordat het nu nog extra 'gevoed' is, zal ze er uiteraard meer mee bezig zijn dan de meeste andere leeftijdsgenootjes die hiermee bezig zijn. Mocht het moeilijk blijven, neem dan eens contact op met een uitvaartondernemer of jullie uitvaartverzekering. Vaak hebben zij ook wel boekjes of suggsties om hier met kinderen mee om te gaan.
Wij hebben/hadden het hier ook. Onze dochter stond erbij toen onze anderhalf jarige kat (ok HAAR kat dus eigenlijk...) voor onze neus dood neer viel. Ze was er dus ook bij toen ik de kat optilde, da belde, en ja ze is mee gegaan naar de dierenarts want je moet er toch a la seconde naar toe met de hoop dat ze haar kunnen redden. Dit is ondertussen 8 maanden geleden, en nog steeds praat ze er over. Niet meer zoals in het begin, toen haar neefje aan het hoesten was en zij serieus zei dat hij dan naar de dokter moest en dood zou gaan :S maar de hond van vrienden is pas overleden, en dan vind ze dat rot en zielig, maar komt ook gelijk de kat weer om de hoek. Het is nu iets afgezwakt maar zij en ik hebben echt maanden van praten achter de rug, over de poezenhemel, over ziek zijn, gezonde hartjes en zieke hartjes. Het was heel erg moeilijk, want ja ik had natuurlijk ook verdriet, maar ze heeft wel gezegd dat ze alleen met mij wil praten, omdat andere mensen jokken. Het is dus uiteindelijk wel de moeite waard geweest om die tijd en die aandacht aan haar en haar kleine kopzorgjes te geven.
Tupp: het is vind ik inderdaad ook anders om uit te leggen als een ouder iemand overleden is of een jonger iemand. Klaar met leven snappen ze nog enigszins. Had jij niet ook iemand verloren bij de vliegramp? Of haal ik je nu door de war met iemand. Sylvia: ach dat is dan ook heel erg moeilijk he als het speelt waar je kleintje dan bij is. Je hebt je eigen emotie maar ook de zorg voor het dier en je kindje. Ik snap ook wel dat het even kost om dat weer een beetje los te kunnen laten. Ik denk trouwens dat ze het nooit helemaal goed begrijpen, want wat begrijpen wij er nou eigenlijk van? Het is niet te bevatten en onwerkelijk. Vandaag waren we op visite zegt ze opeens toen het even stil was: .... Is dood. Ze zat in een vliegtuig en die is neergestort. Mijn moeder was er ook en zei: wat een pech had ze dan. Want dat doen vliegtuigen eigenlijk nooit hoor. Die komen altijd weer terug. Ja, zei mijn meisje toen, ze heeft gewoon het verkeerde vliegtuig gepakt. En nu is ze een sterretje daarboven... Toen was het ook weer klaar. Maar zomaar uit het niets komt het dan weer op!
Wel een goede reactie van jouw moeder! Hier was het inderdaad ook (na 3 weken) tegen de juf: Lilly is dood. De juf ook meteen Joh meid dat is helemaal niet leuk he. Inderdaad ook gelijk vanuit haar kant: Nee maar nu is ze in de poezenhemel en daar zijn alle hartjes gezond...ik mis haar wel. Denk dat het serieus nemen en erop reageren al een heleboel voor ze doet, maar inderdaad iets uitleggen waarvan je zelf niet eens weet hoe het zit is gewoon heel erg lastig.
Mijn vader is een half jaar geleden overleden en we hebben onze dochter eigenlijk precies verteld wat er was gebeurt en ging gebeuren. Helaas was zij erbij toen vader erg plotseling overleed, dus we hadden ook geen keus. Een aantal dingen waar ik inmiddels achter ben. Als wij er normaal over doen dan doen kinderen dat ook. Ze betrekken het ongetwijfeld in een spel, dat is hun manier van verwerken. Op de crèche gingen ze met zijn allen naar een begrafenis en alle kindjes moesten wel netjes doen en ook stil zijn. Noem het ook dood en niet slapen, dan durft ze straks niet meer te gaan slapen. Wat bij ons ook hielp was om haar eigen vragen te laten beantwoorden. En wat kans berekenen betreft, niet doen, de meeste volwassenen kennen dit begrip geeneens. Til er niet te zwaar aan het gaat echt vanzelf weer over.
Wij hebben een kindje verloren tijdens de zwangerschap toen onze dochter 3,5 jaar was, inmiddels is ze ruim 4,5 en ze heeft het nog heel vaak over L*. Het gaat steeds beter, ik merk dat ze het er minder over heeft, maar toch brand ze nog regelmatig een kaarsje voor hem, of kijkt naar de lucht, wijst een ster aan en zegt dat dat L* misschien is. Ook jonge kinderen gaan door een rouwproces bij een overlijden, of zoals in jullie geval, ze snappen steeds meer (maar ook niet alles) hun wereld wordt langzaam wat groter en hebben daar toch wel hun vragen over. Onze dochter is ook een periode heel bang geweest dat wij zouden overlijden. Wij zijn zo eerlijk en open mogelijk geweest in Jip en Janneke taal. Wij hebben inderdaad ook het boekje van kikker en vogel, alleen de laatste bladzijde vond ik daar raar van, net of de vogel terug is gekomen. Ik lees dan altijd: moe en tevreden gingen ze naar huis. In de boom zat een vogel. Hij zong een prachtig lied, zoals alleen vogels dat kunnen
Ja, dat is bij Rikki en de Eekhoorn ook zo onhandig. Dan zien ze een jonge eekhoorn in de takken flitsen aan het einde van het verhaal. Mijn dochter was toen 2,5 jaar toen we het lazen. Die dacht elke keer weer dat de eekhoorn toch weer leefde. Voor het verhaal heeft die jonge eekhoorn ook geen nut.
Ja, daar lijkt wel niet over nagedacht te zijn, net of ze het te hard voor kinderen vinden of zo, zo'n naar einde. Maar ja, het gaat over de dood, en hoe naar dat ook is, je koopt zo'n boekje om je kind uit te leggen dat dood dood is, hoe hard dat dan ook mag klinken, het ís nu eenmaal zo.......
Misschien proberen ze duidelijk te maken dat het leven voor anderen wel verder gaat, maar voor jonge kinderen is dat wel verwarrend.
Dat zou kunnen, dat heb je slim opgemerkt. Het is op zich een mooie gedachte. Hoewel ik het dan handiger had gevonden als er toevallig iets grappigs gebeurde, waarover ze moesten lachen ofzo, zodat je ook ziet dat het leven door gaat. Ken het verhaaltje van eekhoorn niet, maar bij dat van kikker vind ik het inderdaad zeer verwarrend. Je wil nu juist dat het kind begrijpt dat het leven doorgaat zónder degene die is overleden. @TS: Ik zou niet te veel praten over mensen in de omgeving en dat die dood kunnen gaan (zo'n tip las ik hier eerder). Denk dat ze dan alleen maar bang wordt dat jullie (papa en mama) misschien dood gaan. Ik vind de uitleg van Tupp heel helder en eerlijk. Ik denk dat ik zoiets zou zeggen.
Nee janna ik ga er ook niet over praten wier dood gaan. Maar wie ze allemaal wel om zich heen heeft. Het blijft hier in ieder geval nog spelen, want gisteren in bad verslikte j zich en ze was weer in de stress of ze dood zou gaan. En met spelen zegt ze tegen papa dat ze geen mama heeft omdat die dood is. Dat komt omdat ik aan het werk was. Ik blijf alles uitleggen in Jip en Janneke taal zoals hier mooi gezegd is. Het boekje van kikker deed haar niet zoveel.