Nog iemand die dit interessant vind? Ik vind dit geweldig en ben benieuwd naar meer! Dit artikel is van de NOS en is in begrijpbare taal uitgelegd. Op de link zie je het complete artikel inclusief enkele simpele en leuke filmpjes. En weer wordt het genie van Albert Einstein bevestigd. De rimpelingen in de ruimtetijd die hij een eeuw geleden voorspelde in zijn algemene relativiteitstheorie, zijn voor het eerst waargenomen. Dat is bekendgemaakt op gelijktijdige persconferenties in Washington, Pisa en Amsterdam. Dankzij extreem gevoelige en verfijnde apparatuur werd op 14 september 2015 voor het eerst zon zwaartekrachtsgolf gemeten, de GW150914 (Gravitation Wave 150914). Nederlandse natuurkundigen en sterrenkundigen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan deze ontdekking. Dat deden ze samen met ruim duizend collega's uit achttien landen. Het hoofdartikel over deze ontdekking, dat vandaag verschijnt in Physical Review Letters, telt dan ook ruim duizend (co-)auteurs. Twee identieke detectoren in de Verenigde Staten kregen op 14 september vorig jaar een "knetterhelder signaal" binnen, zoals Jo van den Brand het noemt. Hij is een van de leiders van het grote internationale onderzoeksprogramma en programmaleider gravitatiegolven bij het Nikhef, het nationale instituut voor subatomaire fysica in Amsterdam. Van den Brand is erg opgewonden over de ontdekking: "Het is alsof je in het Concertgebouw zit en opeens niet alleen ziet wat er op het podium gebeurt, maar het ook kunt horen". Anderhalf miljard jaar Het signaal is anderhalf miljard jaar geleden vertrokken en op 14 september vorig jaar aangekomen op aarde. Ter vergelijking: de aarde is 4,5 miljard jaar oud. De bron van het signaal was het samensmelten van twee grote zwarte gaten, op anderhalf miljard lichtjaar van de aarde verwijderd. Dat is 650 keer zo ver als het dichtstbijzijnde zonnestelsel. Anderhalf miljard jaar geleden draaiden de beide zwarte gaten om elkaar heen en kwamen ze steeds dichter bij elkaar. Elk van de zwarte gaten had dertig keer zoveel massa als de zon. "Dat is veel zwaarder dan wat we normaal zien in onze Melkweg", zegt Van den Brand. Bij het om elkaar heen draaien kwamen geweldige hoeveelheden energie vrij. Die energie vervormde de ruimtetijd en veroorzaakte daarmee de zwaartekrachtsgolf die de LIGO-detectoren opvingen. Uiteindelijk smolten de zwarte gaten samen tot een nieuw zwart gat dat bijna twee keer zo zwaar was, waarna de zwaartekrachtsgolven in intensiteit afnamen. GW150914 Na de samenvoeging zag het nieuw gevormde zwarte gat er rommelig en vervormd uit en trilde een fractie van een seconde hevig na, waarna het zijn definitieve vorm kreeg. De rimpelingen in de ruimtetijd die de samensmelting veroorzaakte, zijn een opeenvolging van zwaartekrachtsgolven. En één zo'n sequentie van zwaartekrachtsgolven is nu waargenomen, de GW150914. "Er is een goede reden dat het signaal zo helder binnenkwam", legt Gijs Nelemans uit. Hij is sterrenkundige aan de Radboud Universiteit Nijmegen en een van de twee coördinerende editors van een artikel over de sterrenkundige implicaties van de ontdekking dat vandaag verschijnt in Astrophysical Journal Letters. "De samensmelting van de zwarte gaten vond bij wijze van spreken in onze achtertuin plaats. De LIGO-detectoren kunnen signalen oppikken op een afstand van meer dan acht miljard lichtjaar. Deze zwarte gaten waren 'slechts' anderhalf miljard lichtjaar van ons verwijderd." Gevoelig Het huidige onderzoeksprogramma naar zwaartekrachtsgolven loopt pas sinds 2000. Naast de twee LIGO-detectoren in de Verenigde Staten is er in het samenwerkingsverband ook de zogeheten Virgo-detector in het Italiaanse Pisa. De apparaten worden telkens een beetje verbeterd. "Jarenlang hebben we niets gemeten. Achteraf weten we dat we er in 2010-2011 dichtbij waren, maar onze apparatuur was toen nog niet gevoelig genoeg", zegt Jo van den Brand. Het waarnemen van een zwaartekrachtsgolf na een samensmelting van twee zwarte gaten was overigens een (tweede) grote verrassing, legt Chris Van Den Broeck uit. Hij werkt bij het Nikhef en is een van de twee coördinatoren van alle data-analyses die gedaan zijn bij de ontdekking van GW150914. "Natuurlijk waren we op zoek naar een zwaartekrachtsgolf, maar we gingen er eigenlijk van uit dat we zwaartekrachtsgolven zouden vinden die afkomstig waren van twee samensmeltende neutronensterren. Die smelten namelijk veel vaker samen. We hadden geen idee hoe vaak zo'n fusie van twee zwarte gaten zich voordoet: eens per jaar of eens per tienduizend jaar. En we hadden ook geluk: op de eerste dag dat de beide LIGO-detectoren in het najaar van 2015 weer aangezet werden, was het meteen bingo. Stel je voor dat ze een paar dagen later aangezet waren." Einstein had gelijk met zijn zwaartekrachtsgolven | NOS
Snap er niet zo veel van. Maar keek een kijk wel graag star trek. En daar komen deze dingen ook in voor bijzonder. Star trek op zich zelf woord stééds meer de realiteit. En Einstein blijft een genie. Met uitzonderlijke gaven.
Ja ik heb het zeker gevolgd. Ik wist ook al dat het nieuws eraan zat te komen. Maar heel bijzonder. En leuk dat steeds meer mensen zich ervoor interesseren.
Ik vraag me alleen wel af, hoe ze na het meten van zo'n golf kunnen concluderen wat de oorsprong ervan in. Ik weet trouwens ook niks van de apparatuur waarmee ze zo'n golf kunnen meten en hoe dat in zijn werk gaat. Maar daar kan ik me nog wel iets bij voorstellen. Ik kan er alleen met mijn pet niet bij hoe je vervolgens vanuit die ruwe data kunt zeggen: dit waren geen neutronsterren maar zwarte gaten. En de samensmelting vond 1,5 miljard lichtjaar verderop plaats. Ik bedoel: dit was de eerste keer dat zoiets gemeten is. Waarmee vergelijk je die gegeven dan?
Wat ik me afvraag, is waarom zo'n baanbrekende ontdekking pas na zo lang in een relatief onbeduidend blad staat, in plaats van binnen een maand of twee in bijvoorbeeld nature of science. Het review proces kan lang duren, maar een kort stuk met versnelde review kan dan ineens heel snel als het echt nieuws is. Ik vermoed dan ook dat er nog wel wat kritische noten zijn geweest